ص:2

ص:3

حقیقت موزون

کد: 1458

تهیه کننده و ناشر: مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما

طراح جلد: حمید حاجی رمضانعلی

نوبت چاپ: اول / بهار 1388

شمارگان: 1000

بها: 6000 ریال

نشانی: قم، بلوار امین، مرکز پژوهش¬های اسلامی صدا و سیما

تلفن: 2919670 _ 0251 دورنگار : 2915510

تهران: جام جم، ساختمان شهید رهبر، طبقه زیرزمین

تلفن: 22014738 نمابر: 22164997

شابک: 6-102-514-964-978 / ISBN: 978-964-514-102-6

ص:4

ص:5

شهید مطهری جامع علوم سه گانه24

شهید مطهری مالک علم24

چیستی آزاداندیشی27

علم الوراثه28

حقیقت وزن و موزون30

خودکفایی در توزین31

کانال حق33

امور مهلک و مستهلک34

خاتمه کلام35

ص:6

ص:7

حوزه های علمیه برای رسیدن به «کیفیت، عمق و والایی» لازم در طرح مباحث اسلامی تأکید کرده و فرمودند:

در مباحث اسلامی به کیفیت و عمق و والایی مطالب توجه شود و از طرح مطالب ضعیف و آمیخته به اوهام و سلایق شخصی پرهیز گردد و برای برآمدن این مقصود، همکاری متین و سنجیده ای با حوزه های علمیه و علمای دین به خصوص فضلا و علمای عالی مقام حوزه مبارکه قم، برقرار گردد.

در پی این رهنمود مقام معظم رهبری، مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما در پاییز 1374 به عنوان حلقه پیوند صدا و سیما و حوزه علمیه قم تأسیس شد.

در پرتو عنایت الهی و به لطف یاری مراجع عظام تقلید، فقهای عظیم الشأن، علمای فرزانه و عموم فضلا و فرهیختگان حوزوی ارتباط گسترده ای میان صدا و سیما و حوزه های علمیه برقرار شده است. اکنون بیشتر شبکه های صدا و سیما به تناسب مأموریت و مخاطبان خود، از وجود گنجینه های ارزشمند حوزه علمیه در زمینه تفسیر و علوم قرآنی، کلام و عقاید شیعی، فقه و احکام شرعی، اخلاق و تربیت اسلامی، تاریخ اسلام و مانند آن بهره می گیرند.

به یقین، ادامه یافتن این همکاری و ارتباط، به تعامل شایسته مدیران و برنامه سازان رسانه ملی با علما و اندیشمندان حوزه و ارج نهادن به خدمات علمی خالصانه آنها بستگی دارد. اقدام ارزشمند ریاست محترم سازمان صدا و سیما در قدردانی از خدمات علمی بزرگانی چون فقیه و مفسر عالی قدر، حضرت آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی _ دامت برکاته _ (در 11/8/1387) و فقیه متأله و مفسر گران قدر، حضرت آیت الله جوادی آملی _ دامت برکاته _ (در فروردین 1388) را در همین راستا می توان تبیین و تفسیر کرد.

امیدواریم با همکاری گسترده و نهادینه دانشوران فرزانه حوزه های علمیه با صدا و سیمای جمهوری اسلامی، شاهد ارتقا و اعتلای بیش از پیش اندیشه دینی در جامعه اسلامی ایران باشیم.

ص:8

کتاب حاضر، مجموعه سخنرانی های بیان شده در مراسم تجلیل از خدمات علمی و قرآنی مفسر فرزانه قرآن کریم، حضرت آیت الله عبدالله جوادی آملی را دربرمی گیرد. این سخنرانی هم زمان با مراسم باشکوه سی امین سالگرد شهادت استاد شهید مرتضی مطهری در جمع مسئولان صدا وسیما، استادان و نخبگان حوزوی و دانشگاهی ایراد شده است.

و من الله التوفیق

مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما

ص:9

ص:10

همچون شهید مطهری به صفات نیک آراسته هست و زبان ما اینک محذور دارد از اینکه مطلب زیادی در این باب بگوییم برگزار می شود. و این جلسه دوستانی که خدمتشان هستیم علمای بزرگواری که در جلسه شرف حضور دارند مسئولان محترم استان و استاندارمحترم رئیس شورای شهر تهران و قم همچنین مسئولان محترم سازمان و ریاست محترم سازمان جناب مهندس ضرغامی، معاونان محترمشان، مدیران محترم و مشاوران محترمشان از تهران به قم تشریف آورده اند به قصد رسیدن به خدمت استاد و در این جلسه از محضرشان بهره مند شوند، همه ما قصد داریم مستمع فرمایشات ایشان باشیم.

ص:11

هم فهمش با وهم مخلوط نبود. عقل علمی اش و عقل عملی اش هر دو آزاد بودند. عقل عملی اش با آز و هوس مخلوط نبود. لذا قلمش حر و آزاد بود و به همین دلیل توانست محرر باشد.

صاحب قول سدید همچنین فرمودند: دارای قول سدید بود، مصداق آن آیه شریفه بودند. همچنین فرموده اند: جامع مشترک شهادت و معرفت و نیز علمه شدید القوا، یعنی اساتید خیلی بزرگواری داشتند که خیلی قوی پنجه بودند در علم همچون امام راحل رضوان خدا بر او و همچون علامه طباطبایی بود و نیز شرح صدر داشتند و نکته دیگر اینکه خدا به ایشان توفیق داد که رابط قدیم و جدید شوند، دانشگاه و فیضیه را به هم متصل کنند و البته ویژگی های این شهید بزرگوار خیلی زیاد هست و در بیان ایشان هم زیاد هست. من بعضی از آنها را عرض کردم.

ص:12

هرگز در ذهن ما تصورات دنیایی آینده را ترسیم نمیکرد. خدا را شکر می کنیم که جز درس و بحث چیزی در ذهن ما نبود و درس نمی خواندیم که مثلاً به فلان سمت برسیم. از این رو ذات اقدس الهی احسان های فراوان به ما کرد.» این هم از صفات نیک این بزرگوار است که از خداوند بزرگ با کلمات همراه با تسبیح یاد میکنند با تقدیس یاد می کنند.

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

ص:13

ص:14

عزیزان رسانه ملی از تهران و قم و جاهای دیگر که در این جلسه حضور دارند، صمیمانه تشکر و سپاس گزاری می کنم.

می گویند وقتی بزرگی بر جمعی وارد می شود و اگر قرار باشد از طرف آن جمع تقدیر و قدرشناسی عرض بشود محضر او، معمولاً رسم است، دیدهاید، در سفرهایی که انجام می شود، یک کودک خردسالی را به نمایندگی از بقیه انتخاب میکنند و یک شاخه گلی به دست او می دهند تا به هر حال این کودک خردسال پیشاپیش بیاید و از طرف بقیه عرض خیر مقدم کند و قدردانی کند. واقعاً جایگاه خودم را در انجام مسئولیتی که امشب بر عهده دارم و خیلی کوتاه سعی میکنم مصدع اوقات شوم از همین منظر است.

ص:15

مراتب سپاس گزاری و تقدیر خودمان را به خاطر همکاری های صمیمانه و متواضعانه، در طول سی سال پس از پیروزی انقلاب در محضرشان عرض کنیم. به همین دلیل جسارت کردیم و اصرار کردیم بر تشکیل یک چنین جلسه ای. البته باز هم طرفند خودمان را داشتیم، به انگیزه سی امین سالگرد شهادت شهید مطهری قرار شد به محضرشان برسیم و از فرمایشاتشان استفاده کنیم و در کنارش هم این وظیفه ای که مدت ها پیگیری می کردیم و موفق نمی شدیم و جا دارد در کنار اسامی که در این جمع نامشان برده شده و یاد و خاطره شان گرامی داشته شد. من در این جمع یاد کنم از قائم مقام فقید سازمان صدا و سیما مرحوم هنردوست که از جمله کسانی بود که مرتباً به من مراجعه می کرد و می گفت این قضیه مراسم تجلیل از آیت الله دیر شده و من می گفتم قدری صبر کنیم بالاخره اصرار ما به نتیجه می رسد. امروز ایشان در میان ما نیست ولی روحشان شاهد و ناظر این جلسه است و خداوند روحش را قرین رحمت خودش بکند.

ص:16

برای این صدا و این سیما و آن هم در مهم ترین بخش برنامه های آن که برنامه های معارفی است، و تبلیغ معارف و احکام نورانی اسلام عزیز است، از شخصیت ها و بزرگانی استفاده شود که طراز جمهوری اسلامی و طراز رسانه ملی در وجود آنها متجلی شود و مردم بتوانند دین و معارف خود را از آن بگیرند.

شهید مرتضی مطهری در ذیل آیه 24 سوره مبارکه عبس آن جایی که فرمود : «فلینظر الانسان الی طعامه»، این حدیث از معصوم (ع) نقل می فرمایند که «عجبت لمن یتفکر فی مأکوله کیف لم یتفکر فی معقوله».

ایشان می فرمایند: اگر این حق است که باید به مأکول و معقول خودمان توجه داشته باشیم و همان حساسیت که به مأکول و غذای مادی خودمان می کنیم که چیه از کجا آمده و چقدر زیبایی و طراوت و خوشمزه گی و تازگی دارد و از غذای معقول خودمان غافل می شویم. پس توجه به این نکته ضروری است که ما غذای معنوی و روحانی خودمان را از کجا می گیریم، منابع ما کجا هستند، از دست چه کسانی می گیریم، و ما در رسانه ملی مسئولیتمان در این رابطه بسیار حساس است؛ چون خارج از جلسات مقطعی و محدود برای میلیون ها نفر طالب و مشتاق و مخاطبینی که تشنه معارف اسلامی اند، وقتی ما می خواهیم معارف اسلامی را بگوییم، خوب باید از اهلش و دست اول و در طرازی که شایسته جمهوری اسلامی است، در واقع این کار را بکنیم.

خوشبختانه حضرت آیت الله جوادی آملی که بیش از50 سال وجودشان نوربخش و گرمابخش حوزه های علمیه و محافل حوزوی و دانشگاهی و علمی است، انصافاً در طول این چند دهه نهایت همکاری را متواضعانه و با آغوش باز با رسانه ملی برای این مسئولیت سنگین انجام داده اند و جا دارد

ص:17

که به هر حال بعد از سی سال، فقط مراتب تشکر و تقدیر خودمان را در یک چنین جلسه ساده ای به محضرشان عرض کنیم.

ص:18

نبودیم. شاید ایشان آن جلسات را الان به خاطر نیاورند. چهار یا پنج نفر از یک دانشگاه می آمدیم و خدمت ایشان می رسیدیم و می گفتیم حرف داریم و می خواهیم از ایشان استفاده کنیم. بارها می شد یک ساعت تمام برای سه یا چهار دانشجو وقت می گذاشتند و حرف هایشان را دقیق می شنیدند و آنها را هدایت می کردند. هنوز که هنوز است بسیاری از رهنمودهای ایشان آویزه گوش ما هست. بعد از گذشت 26 یا 27 سال الان هم من دیده ام بعضی مواقع که کتاب های ایشان که بیش از 100 مورد کتاب در مورد مهم ترین و عمیق ترین مسائل معارفی که دارند، از تفسیر قرآن، فقه و اصول و مسائل عقیدتی و نیازهای امروز که در کشور هست، من اخیراً از ایشان کتابی دیده ام که در واقع پیام های معظم له به نشست های مختلف جشنواره ها و کنگره ها، واقعاً به قول ما ها یک مانیفستی از مجموعه معارف اسلامی است در بسیاری از حوزه ها، بسیاری از موضوعات و مناسبت ها و نیازهای روز. در واقع هر کجا که نشستی بوده، همایشی بوده، ایشان بزرگواری کرده اند و پیامی داده اند مملو و مشحون از بسیاری از حقایق مسلّم دین و معارف الهی است که واقعاً خود این پیام ها را کسی تورق می کند، واقعاً استفاده می کند. رهبر معظم انقلاب می فرمودند که من هر وقت درس های تفسیر قرآن ایشان را که پخش می شود، گوش می کنم، همیشه نکات جدید در ذیل آن آیات می یابم و می آموزم و خوش حالیم امروز که طراز بحث های معارفی ما آیت الله جوادی آملی است.

ص:19

ص:20

مقدس در حضور همه بزرگان و ضمن عذرخواهی مجدد از جسارتی که دارم و بنده به نمایندگی از سایر همکارانم در رسانه ملی عرض می کنم، واقعاً از صمیم قلب و متواضعانه از همکاری های بزرگوارانه و خاشعانه ایشان با رسانه ملی در طول 30 سال گذشته صمیمانه تقدیر و تشکر می کنم. از خداوند متعال طول عمر ایشان با سلامتی کامل را خواستاریم که به مصداق آیه شریفه که تلاوت کردم با این اصل ثابت و شاخه ها و برگ هایی که در آسمان پراکنده شده إنشاءالله بتوانیم سالیان متمادی از میوه و نتیجه و باری که وجود مقدس ایشان خواهند داشت ان شاءالله بتوانیم بهره مند شویم.

غفرالله لنا و لکم

والسلام علیکم ورحمت الله

ص:21

ص:22

منطبق بشود از بالا و خود شخص مندرج بشود از پایین تا حلقه اتصالی حاصل بشود. وگرنه، نه آن انطباق و نه این اندراج، با تحمیل حاصل نمی شود.

ص:23

وجود مبارک امیرمؤمنان علی بن ابیطالب(ع) و سایر ائمه(ع) فرمودند:

مَنِ اتَّجَرَ بِغَیْرِ فِقْهٍ فَقَدْ اِرْتَطَمَ فِی الرِّبا.

اگر کسی وارد حوزه تجارت بشود ولی فقیه نباشد به دام ربا می افتد.

این سخن به عنوان تمثیل است و نه تعیین یعنی اگر کسی وارد حوزه های دیگر هم بشود و از فقه آگاه نباشد همین ارتطام به چالش و چاله را دارد. اگر درباره تجارت وارد شد، «من اتجر بغیر فقه فقد ارتطم»، اگر کسی بدون آگاهی به مسائل فقهی وارد تجارت بشود، گرفتار ربا خواهد شد. می توان گفت: «من ساس بغیر فقه فقد ارتطمْ؛ من اجتمع بغیر علم فقد ارتطم.» اگر کسی وارد حوزه هنر شد به غیر فقه در چاله و چالش می افتد، وارد سیاست شد بدون فقه به گودال می رود، وارد مسائل اجتماعی شد به غیر فقه به چاله می افتد. این جزو جوامع الکلم است، مخصوص پیغمبر نیست. ائمه هم که به منزله جان پیغمبرند همین مطلب را دارند.

ابن میثم بحرانی در همان جلد اول شرح نهج البلاغه از وجود مبارک پیامبر نقل می کند که به امیرمؤمنان «علیهما آلاف التحیة والثناء» فرمود: «یا عَلِیُّ اُوتِیتُ جَوامِعَ الْکَلِمَ وَ لَقَدْ اوتیتَ یاعَلِی جَوامِعَ الْکَلِمِ وَجَوامِعَ الْعِلْمِ؛ ای علی! کلمات جامعه به من داده شد و به تو نیز کلمات جامعه و علم جامع داده شده است»(1) یعنی کلمات جامعه علم را خدا به ما داد که «انا عطیناک الکوثر»(کوثر: 1) بر او منطبق است.

به تو علی بن ابی طالب هم داده است. کسی که دارای جوامع الکلم است. حرفش حرف گوشه ای و زاویه ای و خصوصی و فردی و گذرا و مقطعی نیست.

ص:24

اگر امیرمؤمنان فرمود تجارت بی فقه با چاله و چالش همراه است، سیاست هم همین طور است، هنر هم همین طور است، صدا و سیما هم همین طور است، گویندگی همین طور است، نویسندگی همین طور است، نوازندگی همین طور است. هیچ کاری بدون فقه نخواهد بود، وگرنه خدای نکرده گودال هست و چالش هست «عقبه کؤوداً».

ص:25

خصوصیت دیگر شهید مرتضی مطهری این بود که او در علم همان طوری که از همان حدیث شریف «من اتجر بغیر فقه» برآمد، نه مستعیر بود و نه مستأجر بود، نه مَدین بود و نه مرتهن.

عالمانی که در حوزه و دانشگاه هستند بعضی اهل استعاره هستند، یعنی علم را عاریه گرفته اند. در علم استعاره ای، شخص مالک عین نیست، یک، مالک منفعت نیست، دو، فقط مالک انتفاع است. ظرف عاریه ای نه مال انسان است که بتواند بفروشد و نه در اجاره انسان است که بتواند به دیگری اجاره بدهد، از منفعتش طرفی ببندد. استعاره ضعیف تر از اجاره است چون آدم مالک عین نیست، یک، مالک منفعت نیست، دو، فقط مالک انتفاع است. برخی از مشتغلان علوم حوزوی و دانشگاهی مستعیر هستند، نه تنها مالک علم نیستند، مالک منفعت علم هم نیستند، فقط برای گفتن خوب است. بعضی ها فقط مستأجر حوزه و دانشگاه هستند، یعنی دانش را اجاره کرده اند، مالک دانش نیستند. برخی مدیون هستند، وام دار هستند، وام گرفته اند. اینها هرگز عالم نخواهند بود. بعضی ها هم مرتهن هستند، علم را دیگری تولید کرده است، این در گرو گرفته است. هیچ کدام از اینها به جایی نمی رسند. آن که عالم است کسی است که مالک علم باشد و کسی مالک علم است که کاری به عاریه و اجاره و دین و رهن نداشته باشد.

شهید مرتضی مطهری با سایر متفکران فرق می کند. طلبه هایی که در حوزه هستند، دانشجویانی که در دانشگاه هستند، اینها باید خودشان را ارزیابی کنند که بعد چی می خواهند بشوند. یک وقتی کسی شب شده، می خواهد وارد اتاق مطالعه بشود، همین که لباس را از تن بر گرفت آماده مطالعه شد، فوراً به سراغ کتاب می رود، این هنوز چیزی فراهم نکرده

ص:26

واردات را، حالا یا عاریه است یا اجاره یا دین است یا وام هست یا رهن است، وارد می کند. مرتضی مطهری قبل از اینکه دست به کتاب بزند، می نشست فکر می کرد می گفت این موضوع مسئله، این صورت مسئله، من چی می فهمم؟ وقتی فکر کرد و تحلیل کرد و تجزیه کرد با این سرمایه دست به کتاب می زد. وقتی دست به کتاب می زد خیلی ها را پس می زد، چون خودش پایگاه داشت. کسی که پایگاه فکری ندارد ظرفیتش خالی است، هر چه وارد شد می پذیرد، می شود مستعیر دیگری، می شود مستأجر دیگری. آنکه همین که شب شد می رود و مطالعه می کند، اولین چیزی که برمی دارد، کتاب دیگری است. آن هرچه که شنید باور می کند. او قدرت داوری ندارد. ولی یک متفکر اول سرمایه خود را چون دریا تأمین می کند. گفت:

چو دریا به سرمایه خویش باش هم از بود خود، سود خود بر تراش(1)

بانک دارای پول است، موزه ها دارای عتایق، هستند. اما همه اینها عاریه است کسی در دریا گوهر نریخت خود دریا آن را ساخت. اینکه بعضی از علما را می گویند بحرالعلوم، نه برای این است که انبار علوم است، بلکه مخزن علم است و خودش ساخت و گوهر را خودش آفرید و او شد بحرالعلوم. اگر درباره عده ای گفته اند او آدم متبحری است، یعنی او آدم بحراندیشی است. نه اینکه وقتی شب شد برود به سراغ کتاب خانه و کتاب را باز کند. اینکه کتاب را باز می کند، چون ظرفش خالی است، هرچه از این کتاب درآمد در این ظرف خالی می نشیند، این متفکر درنمی آید، حافظ درمی آید، اطلاع رسان خواهد شد، اما او مرتضی مطهری درنمی آید.

ص:27

بنابراین، قبل از دست بردن به کتاب خودش فکر می کرد. غالب علما، شما می بینید خود امام کتاب زیادی نداشت. وقتی وارد منزل علامه طباطبایی می شدید، می دیدید کتاب های زیادی نداشت. اینها قبل از اینکه به حرف های دیگران بنگرند، خودشان فکر می کردند. با این سرمایه وارد می شدند بعد تجارت می کردند. تبادل میشد، تعامل می شد، تقابل می شد، تعاطی می شد، اعطا و اخذ میشد، یک جهاد علمی بود. این از خصایص کسانی است که بخواهند عالم ربانی بشوند که نمونه هایی از این را می شود در سیره و سنت جناب شهید مرتضی مطهری رحمه الله بیان کرد، این روش او بود، یعنی او فهمید که چه بخواند و هم فهمید چه جور بخواند.

ص:28

شرح است. این کار از صاحب جواهر ساخته نیست. صاحب جواهر آمده شرایع را شرح کرده است؛ شرح کردن یک مطلب است، تحریر کردن یک مطلب دیگر است. مال بطلمیوس را او تحریر کرده است. أکر سالسسیوس تحریر کرده است، یعنی آزاد کرده است. آزاد کردن غیر از شرح کردن است. مجمل را مفصل کردن غیر از تحریر کردن است. مبهم را معیّن کردن و مبیّن کردن غیر از تحریر است. طرزی مطلب را باز کند که دالان ورودی و خروجی مشخص باشد، صدر و ذیل مشخص باشد، اوج و حضیض مشخص باشد. به تعبیر نمکین و لطیف شیخ عطار در منطق الطیر فراز و فرود که از بهترین اصطلاحات شیخ عطار است، مشخص باشد؛ این کار آدم آزاد است.

آزاداندیشی از برکات است، نه معنای رهایی بودن، هر حرف باطلی را بپذیرد بشود آزاداندیش، دگراندیشی کند. این آزاد بودن دست و پای و بال مطلب را آزاد می کند. لذا شما در غالب نوشته های ایشان علامت حریت را می بینید. البته این کسبی نیست، با تلاش و کوشش افزوده می شود، ولی این قدرت کار هر کسی نیست، مثل آهنگ خوب، جمال خوب، خط خوب، اینها درست است با تلاش و کوشش افزوده می شود، ولی بخش اصلی اش هبه الهی است.

مرحوم مرتضی مطهری فهمید چی بخواند، یک، فهمید چه جور بخواند، دو، بعد هم چه جور عمل کند.

ص:29

است خدای ناکرده برسید و بگویید من آنچه خواندهام همه از یاد من برفت، کم نبوده اند عالمانی که: منکم او منهم «مَنْ یرَدُّ اِلی اَرْذَلِ الْعُمُرِ لِکَیلا یعْلَمَ مِنْ بَعْدِ عِلْمٍ شَیئا». (حج: 5)

اما برخی از عالمان هستند که هر چه سالمندتر، کهنسالتر میشوند و سنشان بالاتر می رود، عمیق تر می شوند. سرّش چیست؟ چرا بعضی از علوم زود رخت برمی بندد، ولی بعضی از علوم هست که از بین نمی رود، آن علم الدراسة که از غیر آمده از در دیگر آمده از در دیگر بیرون می رود. اما علم الوراثة که از بیانات نورانی امیرمؤمنان _ علیه و علی آله الاف التحیه و الثنا _ رسیده است، این می ماند. در وراثت کسب شرط نیست، پیوند شرط است. ما یک ارث داریم یک مال التجاره. مال التجاره را انسان با کسب به دست می آورد، اما ارث را که با کسب به دست نمی آورد، با پیوند به دست می آورد. اگر کسی با خدا و اهل بیت(ع) رابطه داشت، این پیوند باعث می شود به او ارث بدهند. اگر گفته شد علما ورثه انبیا هستند، نه علمای کسبی، نه علمای درسی، علمای ارثی. علمای ارثی را آن طوری که مرحوم کلینی نقل کرده است و سایر بزرگان نقل کرده اند. فرمودند وقتی وجود مبارک حضرت امیر و سایر ائمه(ع) در رابطه علم الوراثه سخن گفته اند فرموده اند:

مَنْ عَمِلَ بَما عَلِمَ وَرَّثَهُ اللهُ عِلْمَ ما لَمْ یَعْلَمْ.

اگر کسی عمل کند برای رضای خدا به آنچه که یادگرفت آنچه را که نمی داند خدا به او ارث می دهد.(1)

ص:30

مدرسه مروی چند حجره رو به قبله داشت. این شهید بزرگوار سال 31 از قم آمدند تهران، در آن تصدیق مدرسی شرکت کردند و در شعبه معقول شاگرد اول شدند. دیگری شعبه منقول شاگرد اول شد. در مدرسه مروی یک استاد بود استاد رسمی، برابر وقف نامه مرحوم آیت الله سید عباس فشارکی بود، شاگرد مرحوم آقا ضیاء بود که ما خدمتشان رسائل و اینها می خواندیم. یک تالی مدرس داشت مرحوم آقا شیخ رضا قاضی بود که در کنار حجره ما یک حجره ای داشت که آنجا روزانه تدریس می کرد. بعد از رحلت ایشان مرحوم شهید مطهری آمد کنار حجره ما، همان جا منتهی روزها بود، چون متأهل بود، شب ها در مدرسه نبود. از سال 32 تا خرداد 34 که تهران بودم از نزدیک حشری (ارتباط) داشتیم. حجره ما هم محل رفت و آمد این بزرگوار و مرحوم آیت الله شیخ محمد تقی جعفری بود و گاهی هم مرحوم آقای آشتیانی رحمه الله ایشان هم شرکت می کرد. مرحوم آشتیانی در همان ایوان حجره ما که مرحوم مطهری ارتباط داشت و گفته بود که من مطوّل را در خدمت شما خواندم. مرحوم مطهری در قم اینها را تدریس می کرد و شاگردانی هم مثل آقای آشتیانی داشت که مطول را خدمت ایشان خواندند و سایر شاگردان هم، همه اینها از اخلاص او، صفای ضمیر او به خوبی یاد می کردند. عملاً و عَلَماً آثار اخلاص او کاملاً مشخص بود. این چون عَمِلَ بما عَلِمَ ورّثه الله مالم یعلم شد.

ص:31

وزنی است، میزانی است، تطایر کتبی است، انطقوا جوارحی است، همه این مواقف حساب و کتابی دارد. یکی از مواقف حساس صحنه قیامت، صحنه توزین است که افراد را می سنجند، عقاید را می سنجند، اعمال و اخلاق را می سنجند. ماها ان شاءالله اگر عمل صالح داشته باشیم، منتظریم ترازو نصب بکنند، ترازو هم مستحضرید دو کفه دارد. در یک کفه وزن می گذارند، در کفه دیگر موزون. اگر کسی بخواهد نان را توزین کند، یک کفه اش را سنگ می گذارد و یک کفه اش را نان وزن می کند که این نان سبک است یا سنگین. در هر میزان، یعنی در هر ترازویی یک وزنی است، یک موزون. در قیامت این ترازو را که نصب کرده اند، وزن سنگ و پارامتر و امثال اینها نیست. در سوره اعراف فرمود : «وَ الْوَزْنُ یَومَئِذٍ الْحَقُّ» (اعراف: 8) نه اینکه الوزن حق، نه اینکه وزنی است. نه خیر، وزن حقیقت است، یعنی در یک کفه حقیقت می گذارند و در کفه دیگر اخلاق و عقاید و اعمال می گذارند. آنجا سنگ نمی گذارند که نماز را بسنجند، بلکه حقیقت را می گذارند. حقیقت چیست؟ ان شاءالله که رفتیم آنجا مشخص می شود.

والوزن یومئذٍ الحقُ، پس در یک کفه حقیقت می گذارند و در کفه دیگر اعمال و اخلاق و عقاید. اگر حقیقت بود می شود وزین «اَمّا مَنْ ثَقُلَتْ مَوازینُه فَهُو فِی عِیشَةٍ راضِیةٍ» و اگر حقیقت نداشت سبک بود «وَ اَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوازینُه فَأُمُّهٌ هاویه» (قارعه: 6 _ 9) (اعاذنا الله) این است.

ص:32

معارف الهی را نوشته اند، آن حقیقت است و در یک کفه قرار می گیرد. خون شهدا را با مرکّب عالمان دین می نویسند. این شهید بزرگوار ما وقتی وارد صحنه توزین شد وقتی می خواهند اعمال او را بسنجند، هم وزن را به همراه دارد، هم موزون را همراه دارد. می فرماید این مرکّبم و این خون من، «کفی بذلک فخر».

شهید اول این جور بود، شهید ثانی این جور بود، مرحوم آقا شیخ فضل الله این جور بود، شهدای انقلاب این جور بودند، شهدای روحانی این جور بودند، بزرگانی که در راه دین شربت شهادت نوشیدند، به یک دست گوهر و به یک دست تیغ. اگر نظامی درباره وجود مبارک رسول گرامی فرمود: «لَقَدْ اَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیناتِ وَ انْزَلْنا مَعَهُمْ الْکِتابَ وَ الْمیزانَ لِیقَومَ النّاسُ بِالْقِسْطِ وَ اَنْزَلْنَا الْحَدیدَ» (حدید: 35)، نظامی می گوید: اینها به یک دست گوهر به یک دست تیغ. شهید مطهری به یک دست مرکّب به یک دست خون، به یک دست وزن، به یک دست موزون. این در توزین می شود خودکفا. اینکه می بینید30 سال گذشته با جلال و شکوه همه برای او طلب مغفرت می کنند، این است، می بینید روزانه هزاران نفر در حوزه های علمیه ایران، غیر ایران، می گویند قال الشهید رحمه الله، قال الشهید الاول رحمه الله، قال الشهید الثانی رحمه الله، این فخر عالم است که قرن ها بگذرد هر روز هزاران نفر بگویند شهید اول رحمه الله چنین گفت. شهید دوم رحمه الله چنین گفت. این راه برای همه باز است. ما اگر نتوانستیم خودکفا بشویم، هم وزن را بیاوریم و هم موزون را، لااقل احدهما را بیاوریم. مبادا خدای ناکرده جزو گروه چهارم

ص:33

باشیم. گروه چهارم نه وزن دارند، نه موزون. بعضی ها هر دو را دارند. بعضی ها وزن را دارند موزن را ندارند. عالمانی هستند که شهید نشده اند. بعضی ها شهدایی هستند که روحانی نبوده اند، عالم دینی نبوده اند. بالاخره احدهما را دارند. اما خدای ناکرده اگر کسی فاقد هر دو بود، بدا به حال او.

ص:34

ایشان با همان آهنگ نمکینشان فرمودند: «چون مقرون با آلت لهو و لعب است، مکروه است».

عزیزان بگذارید این صدا و سیما که پیام خون شهدا را می رساند، گوینده آن لیاقت را نداشت و ندارد، ولی مراجع ما فقهی و اصولی دارند، بسیاری از مراجع ما بیاناتی دارند که رادیو و تلویزیون پخش می کند. بزرگان ما، وعاظ ما، اساتید ما، سخنرانان ما، چه در حوزه چه در دانشگاه، افرادی هستند بسیار شایسته علمی و عملی، اینها مطالب حق را به عرض مردم می رسانند، از این کانال جز حق نگذرد و گرنه حقّ مشوب (مخلوط) را او نمی پذیرد.

ص:35

راه گناه طلب کند، امیدش زودتر فوت می شود و از آنچه می ترسد، سریع تر به آن دچار می شود».(1)

یعنی هیچ گاه هدف وسیله را توجیه نمی کند. هرگز نمی شود از راه خلاف به مقصد رسید، مقصد صحیح، مقصود طیب را در درون خود دارد. ما وقتی به مقصد می رسیم یک، مقصود را در آن مقصد که نهادینه شده است، زیارت بکنیم دو، که راه طیب و طاهر داشته باشیم سه، ان شاءالله محمود الرحمان آن کمبودهایی که در صدا و سیما و در جاهای دیگر هست ان شاءالله برطرف بشود، ما بهتر و سریع تر به مقصد می رسیم و آن مقصود را می بینیم.

ص:36

دولت ما، ملت ما، مملکت ما، مسئولان ما و این عزیزان را در سایه ولیت تأیید بفرما.

مشکلات دولت و ملت را در سایه ادعیه زاکیه ولی عصر عج الله تعالی فرجه الشریف برطرف بفرما.

غفرالله لنا ولکم

والسلام علیکم و رحمة الله و برکات